الف) صامت ها (Consonant):
در این زبان 31 صامت وجود دارند شامل:« ء ، ب ، پ، ت ، ج، چ ،ح ،خ ، د ، د?، ر،
?،ز،ژ، س، ش، ع، غ ، ف ،
?،ق،ک،گ،ل،م،ن، ن?، و،هـ، ی».از این صامت ها تعداد 22 صامت بین سه زبان کردی ،فارسی و عربی مشترکند ،همچنین تعداد 26 صامت بین کردی و فارسی مشترک هستند.
ب) مصوّت:به دو دسته تقسیم می شوند: کوتاه ،بلند.
الف)مصوت های کوتاه « ه ، یــ?،و?» که معادل « َُِ» فارسی و عربی هستند.
ب) مصوت های بلند:
« ا،وو،ی،» و با مصوت های بلند « ا ،و،ی»فارسی و عربی هستند.
در برخی مکتوبات زبان کردی از مصوت های میانه ی « و/ی?/ی? » نیز سخن به میان آمده در این میان به نظر می رسد «ی? » که تلفظ آن کشیده تر از مصوت «ی?» می باشد یعنی ؛هنگام تلفظ آن ،لب پایین از ناحیه ی چپ ،افتادگی بیشتری دارد .البته از این واج به عنوان یاء مجهول خوانده شده که گویا قبل از اسلام در خط پهلوی موجود بوده ،بعد از ورود اسلام که خط پهلوی بدل به عربی شد به مرور به «ی» مبدل گشته است.
حال جهت آشنایی با نوشتن و خواندن این واج ها بیتی از حافظ به فارسی و هه و رامی و نیز بیتی از مولوئ کرد به هه و رامی و فارسی آورده شده است:
گـُفتَم غَم تو دارَم ،گُـفتا غَمَت سَر آیـَد
گـُفتَم که ماه مَن شو،گُفتا اَگـَر بَر آیـَد
به خط هه ورامی:
گو?فته م غه می? تو? داره م،گو?فتا غه مه ت سه ر ئایه د
گو?فته م که ماهی? مه ن شو?، گو?فتا ئه گه ر به ر ئایه د
بیتی از مولوی کُردبه هه ورامی:
گو?ل? چو?ن روی ئازیز نه زاکه ت پو?شان
به فراوان چو?ن سه یل دید?ه ی من جو?شان
به خط فارسی:
گــُل چون روی ئازیز نَـزاکـََت پوشان
بفراوان چون سَیل دیده ی مَن جوشان
